Uitdagingen in het sociaal domein

Lokale overheden spelen een belangrijke rol in het zorgen dat iedereen, ook mensen in een kwetsbare positie, kan meedoen in de samenleving. Zorg en ondersteuning voor mensen die dat nodig hebben speelt zich voor een belangrijk deel af in de lokale gemeenschap. Vertrouwen in elkaar, de overheid en instanties is daarbij van belang. Gemeenten bieden die ondersteuning niet alleen, maar samen met allerhande actoren.

Gemeenten hebben, op grond van hun wettelijke opdracht in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet, echter de regie. Zij stellen de komende tijd, na de gemeenteraadsverkiezingen, hun ambities opnieuw vast, en zullen daarbij een visie moeten formuleren op hoe de lokale opgaven in het sociaal domein het beste het hoofd kunnen worden geboden.

‘Vaak is er meer mogelijk dan gemeenten denken.’

Mirjam de Klerk

Het gaat daarbij onder andere om de vraag hoe, binnen het beschikbare budget, de doelen van de drie grote decentralisaties in het sociaal domein te realiseren, zoals meer participatie, samenhangende ondersteuning en een minder complex en beter toegankelijk stelsel. Gemeentebesturen staan daarbij voor keuzes. Keuzes over de gewenste verantwoordelijkheidsverdeling tussen inwoners en professionals, over welke groepen het meest te ondersteunen en hoe een zorgvuldige afweging te maken tussen enerzijds het toepassen van de menselijke maat en anderzijds het voorkomen van willekeur.

‘De keuzes zijn niet makkelijk, maar gemeenten moeten zich wel realiseren dát ze een keuze hebben.’

Mirkam de Klerk

Om dit soort afwegingen te maken, is kennis onontbeerlijk: kennis over de groepen die gebruikmaken van het sociaal domein en de regionale verschillen die daarbij spelen, over toekomstige ontwikkelingen en de gevolgen van corona, over het bereiken van de te realiseren doelen en de knelpunten die daarbij optreden.

Op basis van eerder onderzoek beoogt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) met deze publicatie handvatten te bieden voor gemeenten om hun visie op het sociaal domein de komende jaren verder te ontwikkelen en bij te dragen aan een goed werkend stelsel dat uitgaat van de burgers en rekening houdt met de uitvoerbaarheid van beleid.